مردی که می‌خواهد بارکش نباشد

نقل است در ایام قدیم، زمانی که وسیله نقلیه هنوز درشکه و گاری بوده است، دانشجویان دانشگاه معماری بوزار برای حمل وسایل تحویل پروژه دروس‌شان آنها را بار گاری می‌کردند و می‌کشیدند. گاری را در فرانسه «شارت» می‌خوانند؛ و حالا بعد از سال‌ها این کلمه «شارِت» در ادبیات فضای معماری، از دانشگاه تا فضای کار، برای توصیف وضعیت فشردگی کارها استفاده می‌شود. در ایام تحصیل بیشتر روزهای نهایی ترم اسمش را می‌شنوید ولی در دفاتر معماری خصوصا وقتی مکرر پروژه جاری باشد، این کلمه شنیده می‌شود. و من در زندگیم تقریبا همیشه در این موقعیت هستم؛ عطش به تجربه‌های متعدد، احتمالا کمی حرص پول و شهرت و یادگیری، به اضافه انعطاف زیادی در تصمیم‌گیری‌ها و همچنین تک‌پری و تک‌روی موجب شده است که همیشه بار انبوهی از کارها روی گُرده‌ام باشد. همین الآن که این‌سطور را تحریر می‌کنم، برای شنبه و یک شنبه حجم زیادی کار برای دانشگاه دارم، از ضبط دومین برنامه‌‌مان رها شده‌ام و باید برای هفته بعد برای ضبط دیگری آماده شوم. فصلنامه‌ای که سردبیری‌اش می‌کنم (همشهری‌معماری) باید هفته بعد به چاپخانه برسد و در عین‌حال به زمان رونمایی پایگاه که درحال راه‌اندازی‌اش هستیم نزدیک می‌شویم. این‌ها شاید کارهای مهم باشد، چندین خُرده‌کار، از مطالب ننوشته و یکی دو پروژه برنامه‌نویسی خُرد را هم حساب نمی‌کنم. 

نتیجه چیست؟ اینکه یا سر موعد به کارها نمی‌رسم یا اینکه آنطور که می‌خواهم انجامشان نمی‌دهم؛ در امور مربوط به کسب‌وکارهای پروژه‌ای هم مجبورم پروژه‌های کمتری بپذیرم. سال‌ها فعالیت مطبوعاتی، تخصصی و سیاسی هرچند متناسب با انرژی که از من گرفته است تبدیل به پول نشده است اما اعتباری جمع شده است که در رشته‌های مختلفی که کار کرده‌ام (و احتمالا بعد از چندسال رها کرده‌ام) هنوز محل رجوع باشم. حالا که کَمَکی پختگی به صورتم هم آمده و از آن کودکانگی بصری دور شده‌ام اعتماد جماعت هم بیشتر شده است؛ اما چه فایده‌ای که فرصت به بار نشاندن این اعتبار نیست.

تجربه جمعی ایرانیان به اضافه ذکر خاطرات خانواده و تجربیات نزدیک‌تر آنها از کارهای گروهی و شراکتی، همیشه هراسی در امثال من نگه‌داشته است که از کار شراکتی و تقسیم ظرفیت‌ها پرهیز کنیم. مثلا من مدام ایده‌پردازی می‌کنم؛ ایده‌هایی که می‌توانند با کمی تلاش به پول برسند ولی به دلیل عدم اعتماد به افراد بسیاری از آنها را پیش خودم نگه می‌دارم و هیچ وقت به فعل نمی‌رسد. این وضعیت درباره پیشنهادات بالفعل کاری هم در جریان است. حالا بعد از مدت‌ها به سرم افتاده که از این مرکب بی‌اعتمادی پایین بیایم و در حالی که در یکی از کارهایم به ثبات رسیده‌ام، باقی موارد را با جماعتی شریک شوم.

درون حباب

دوباره برگشته‌ام اینجا؛ درون حباب. از آخرین باری که داخل حباب رفتم خیلی می‌گذرد. البته هنوز ماجرا کامل نشده؛ کپسول‌ها را چیده‌ام دور خانه و همینطور دارند بخار متصاعد می‌کنند. غشای حباب هم به آرامی خودش را می‌گیرد؛ در هر صورت انقدری شکل گرفته که بگویم زیر حباب‌م. صداهای مزاحم همسایه‌ها به طور محسوسی کم شده؛ شاید نتوانم درست پای درس و طراحی‌ها بنشینم ولی حداقل فرصت و آرامش این را پیدا کردم که فیلم ببینم و گاهی بازی کنم؛ به هرحال نسبت به آن سرسام مختل کننده پیشرفت زیادی است. حباب همینطور که خودش را می‌گیرد تصویر بیرون پنجره هم تغییر می‌کند؛ واقعیت هست یا نیست؛ چه فرقی می‌کند؟ اینکه فضای دودزده تهران را با آسمان آبی پاک ببینی در هر صورت تجربه مطلوب‌تری است. دود را که می‌خوری، حداقل آرامش بصری داشته باشی. 

روزهای آرامش

پرنده
نشسته روی دیوار
گرفته یک قفس به منقار*

این واژه‌ها در حالی نوشته می‌شوند که در اتوبوس اسکانیا وی‌آی‌پی ساعت ۹:۳۰ چالوس تهران نشسته‌ام و از میان جنگل‌های سبز و سفید کوهستان البرز به سمت تهران می‌رویم. همسفر کناری‌م دارد با چسب، عینک شکسته‌اش را هم می‌آورد. چسب مایع همراهش بود، گویی این واقعه ای تکراری است. روبرویم پیرمردی با کلاه فرانسوی و زلف و ریش های بلند نشسته است و با دختران صندلی کناری‌اش بگو بخند دارد.
هر چند هنوز یک ماه به عید مانده، اما خنکای بهاری صبح در ماشین پیچیده است. هوای خوشی که در تمام مسیر نور تا چالوس در ماشین حمید و در امتداد دریا خواب آلودگی پس از یک شب پر هیجان را از سرم می پراند.
دیشب مراسم عقد حمید بود. من، حمید و حامد پسرعامو و تنها نوه های پسر حاج علی آقا هستیم. ذکر خاطره دیشب و رقص و شلنگ تخته هامان مفصل است. حامد که مومن ترینمان است بعد ده سال از عروسی خودش برای گرم کردن مجلس در میان سردی خانواده عروسی که از جدا بودن عروسی شاکی بودند، رقصید. و ابویم، حاج پرویز، چه ماهرانه کراوات‌های پسرهای فامیل را گره می‌زد. حاج خانوم کنایه می‌زد که آموزش‌های زمان شاه از یاد کسی نمی‌رود. دیشب به خانواده لرکروکمان (لر و ترک) یک عضو مازندرانی اضافه شد. بدعتی بود در ازدواج چند نسل یاراحمدی‌ها و بنیادی‌ها.
بهمنی که گذشت ماه پرکار و اضطرابی بود. تاخیرهای نویسنده‌ها و معماران در کنار سفر آمریکای حامد، مدیر هنری مجله، و تعدیل نیروی دفتر، شروع صفحه بندی های نشریه را عقب انداخته بود. برنامه ریزی کرده بودم که مثل شماره گذشته بعضی کارها را در هفته های آخر انجام دهم (با امتحانات و کارهای دیگر چاره‌ای جز برنامه‌ریزی موئین نیست) اما همه روی هم تلنبار شد و سه هفته مداوم تا نیمه شب در دفتر کار می‌کردیم. افزون بر این‌ها بهمن ماه امتحانات و تحویل پروژه‌هایمان هم بود. این وضعیت مجله موجب شد که از خیر ده واحد (و دوباره طرح) بگذرم، خصوصا که تحویل طرح همزمان با خروجی نشریه بود. البته از دست دادن درس‌ها خیلی ناراحتم نکردم، خصوصا که شماره قبل نشریه اندازه تمام سالهای گذشته دانشگاه یاد گرفته بودم. جشنواره فجر هم مشغله‌ای حاشیه‌ای بود. سایت جشنواره ققنوس را برای بچه های سینماانقلاب آماده کردم که شانس آوردم قبل از کارهای مجله تمام شد. از نظر گرافیکی خیلی شاخص نیست که البته مسئولیت من هم نبود، اما در کُدنویسی ش کارهای جدیدی را تجربه کردم. آنچنان پیچیده نیستن ولی قلق‌هایی در فریم ورک وردپرس داشتند تا بتوانم دایرکتوری‌های متفاوت را به هم وصل کنم. اما سایت فیلم دهلیز به تهیه کنندگی آسیدمحمود که باید تا قبل از اکرانش می رسید چند ساعت مونده به تمام شدندش مصادف شد با شروع کار مجله که لحظه برایم خالی نمی‌گذاشت. کار مجله که تمام شد پشت‌بندش نشستم پای کار سایت. همیشه کارهای ساده بدقلقی‌های خاص خودشان را دارند تا بیشتر طول بکشند. ولی این هم نهایتا تمام شد و سعی کردم تمام بخش‌های سایت به جز ارسال کامنت‌ها را ای‌جکس کنم. اما هنوز محتوای آن وارد نشده است.
دانشگاه یک هفته‌ای است شروع شده و فشار پایان ترم در تیرماه و خوشبختانه بعد از انتخابات ریاست جمهوری است. خروجی شماره بعد نشریه اردی‌بهشت است. تنها یک پروژه از چندماه پیش مانده و احتمالا سایت یک خیریه که باید برای وقت بگذارم. ایده‌م این است که تا حد امکان سختی‌های کم پولی ماه‌های آینده را تحمل کنم و پروژه دیگری نگیرم. صبح که برخاستم دیگر از استرس‌های هر روزه و بیدار شد همراه با وزوز پر حرفی افکار مختلف که مطالبات افراد و پروژه‌ها را یادآوری می‌کرد خبری نبود.
حالا که زودتر از بقیه راه افتاده‌م به سمت تهران تا به ختم برادر دوستی برسم. از پنجره که به کوه‌ها نگاه می‌کنم سرشار از حس رهایی و آرامشم. در میان این انبوه سبز حتی دوست ندارم دوست داشتن کسی این آرامش را متزلزل کند. دوست دارم هر هفته از استرس تهران فرار کنم، شاید آخر هفته بعد با دوستان برویم کیش.

پی‌نوشت.

* آرمانی^(۲) از قیصر